Belediyeler, 5393 sayılı Belediye Kanunu ile ilgili diğer mevzuat çerçevesinde iş ve işlemlerini yürütmektedir. Esas itibarîyle, belediyelerin yükümlülükler, görev, yetki ve sorumlulukları da anılan kanunla düzenlenmiştir. Ancak. Bu kanunun yanında birçok kanun ve ikincil mevzuatla belediyelere birçok görevler verilmiştir.

Belediyelerin iş ve işleyişlerini yürütmek için idare yapı gereklilikleri, hizmetleri, bunların dayanakları ve bunlara ilişkin tespitler ile önerilere aşağıda yer verilmiştir.

Belediyelerin özellikle, sağlıklı hizmet üretebilmesi için yapılanmaya ihtiyacı vardır. Yapılanma ihtiyacına ilişkin düzenlemeler, belediye teşkilat yapısının oluşturulması (5393 sayılı K. Md. 48), norm kadro ilke ve standartları çerçevesinde belediye kadroları oluşturulması (5393 sayılı K. Md. 49; Norm Kadro Yönetmeliği), belediyelerde personel atanmasında, işçi alımlarında öngörülen kısıtlara uyulması( 5393 sayılı K. Md. 49), belediyenin çalışma usullerinin belirlenmesi (5393 sayılı K. Md. 48) ve belediyelerin iş akış şemalarının düzenlenmesi, süreçlerin belirlenmesi (5018 sayılı K. 5393 sayılım kanun) gibi düzenlemelerdir.

Belediye Kanunun 14'üncü maddesinde yer alan ve belediyelere yükümlülükler olarak verilen görevler şunlardır:

•  İmar
•  Coğrafi ve Kent Bilgi Sistemler
•  Çevre ve Çevre Sağlığı, Temizlik ve Katı Atık
•  Zabıta ve Acil Yardım ve Ambulans
•  Şehir iç Trafik
•  Defin ve Mezarlık
•  Ağaçlandırma, Park ve Yeşil Alanlar
•  Konut
•  Kültür ve Sanat, Turizm ve Tanıtım, Gençlik ve Spor
•  Orta ve Yükseköğrenim Öğrenciler Yurtları
•  Sosyal Hizmet ve Yardım, Nikâh, Meslek ve Becer Kazandırma
•  Ekonomi ve Ticaretin Geliştirilmesi
•  Kadın ve Çocuklar için Koruma Evler (Büyükşehir Belediyeleri ile nüfusu 100.000'i geçen belediyeler) Açılması

Yukarıda sayılan görevler, belediyeler açısından esas olan ve yükümlü oldukları hizmetlerdendir. Bunlardan sadece kadın ve çocuklar için koruma evler açılması görev büyükşehir belediyeler ile nüfusu 100.000'i geçen belediyeler için zorunludur. Bazı görevler ise yükümlülük olarak verilmemesine rağmen, belediyelerin ihtiyari olarak yapabileceği görevlerdir.

Bu belediyeler açısından esas olan hizmetler yanında, belediyelere faaliyette bulunma yetkisi tanınan, bir nevi ihtiyari diyebileceğimiz, yükümlülük olarak verilmeyen hizmetler de mevcuttur. Bunlar 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14'üncü maddesinde düzenlemiş olup şu şekilde sıralanabilir:

• Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapma ve her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılama.
• Sağlıklı ilgili her türlü tesis açma ve işletme.
• Kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlama, bu amaçla bakım ve onarımını sağlama, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa etme.
• Amatör spor kulüplerine ayni ve nakdi yardım sağlama, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenleme.
• Yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve amatörlere belediye meclis kararıyla ödül verme.
• Gıda bankacılığı yapma.
• Mabetlerin yapım, bakım ve onarımını yapma.

Yukarıda sayılan hizmet ve görevler, belediyelere yükümlülük olarak verilmeyip, onlara alan yaratmak açısından verilen ve düzenlenen görevlerdir.

Belediyeler, burada belirtilen hususları yerine getirirken; Kanunun 14'üncü maddesinde düzenlendiği üzere öncelik sırası belediyenin mali durumu ve hizmetin ivediliğini dikkate almak durumundadır. Yine anılan maddedeki düzenlemeye göre; belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda engelli, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanır.

Bu hükümler dikkate alınmak suretiyle, belediyelere alan yaratmak amacıyla yapılan düzenlemeler sonucu verilen bu görevlerin yapılması uygun olacaktır.

5393 sayılı Belediye Kanunu ve diğer birçok kanunla belediyelere sadece görev verilmemiştir. Aynı zamanda belediyelerin verilen görevleri yerine getirirken kullanacakları yetkiler ve sahip oldukları imtiyazlar da belirlenmiştir. Anılana kanunun 15'inci maddesinde belediyelerin yetkileri ve imtiyazları şu şekilde sayılmıştır.

a)Belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak

b)Kanunların belediyeye verdiği yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarmak, belediye yasakları koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezaları verme.

c)Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatları vermek.

d)Özel kanunları gereğince belediyeye ait vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarının tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak; vergi, resim ve harç dışındaki özel hukuk hükümlerine göre tahsil gereken doğal gaz, su, atık su, ve hizmet karşılığı alacaların tahsilini yapmak ve yaptırmak.

e)Müktesep haklar saklı kalmak üzere içme, kullana ve endüstri suyu sağlamak; atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek; kaynak sularını işletmek veya işlettirmek.

f)Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek.

g)Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgi bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak.

h)Mahalli müşterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde taşınmaz almak, kamulaşmak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, trampa etmek, tahsis etmek, bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesis etmek.

i)Borç almak, bağış kabul etmek.

j)Toptancı ve perakendeci halleri, otobüs terminali, fuar alanı, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat ilanı ve iskele kurmak, kurdurmak, işletmek, işletmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kişilerce açılmasına izin vermek.

k)Vergi, resim ve harçlar dışında kalan dava konusu uyuşmazlıkların anlaşmasıyla tasfiyesine karar vermek.

l)Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.

m)Beldede ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi ve kayıt alma alınması amacıyla izinsiz satış yapan seyyar satıcıları faaliyetten men etmek, izinsiz satış yapan seyyar satıcıların faaliyetten men edilmesi sonucu, cezası ödenmeyerek iki gün içinde geri alınmayan gıda maddelerini gıda bankalarına, cezası ödenmeyerek otuz gün içinde ger alınmayan gıda dışı malları yoksullara vermek.

n)Reklam panoları ve tanıtıcı tabelalar konusunda standartlar getirmek

o)Gayrisıhhi işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çerçeveye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarını; sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) depolama sahalarını; inşaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirlemek; bu alan ve yereler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşturulmaması için gerek tedbirler almak.

p)Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları işe taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerin zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzer yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.

r)Belediye mücavir alan sınırları içerisinde 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, 26/9/2011 tarihli ve 655 sayılı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görev Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili diğer mevzuata göre kuruluş izni verilen alanda tesis edilecek elektronik haberleşme istasyonlarına kent ve yapı estetiği ile elektronik haberleşme hizmetlerinin gerekleri dikkate alınarak ücret karşılığında yer seçim belgesi vermek,

s)Belediye sınırları içerisinde, yapı ruhsatı veya yapı kullanma izni hangi idare tarafından verilmiş olursa olsun, hizmete sunulacak olan asansörlerin tescilini yapmak, ilgili teknik mevzuat çerçevesinde yıllık periyodik kontrollerini yapmak ya da yetkilendirilmiş muayene kuruluşları aracılığıyla yaptırmak, gerekli hallerde asansörleri hizmet dışı bırakmak.

t)İl sınırları içinde büyükşehir belediyeleri, belediye ve mücavir alan sınırları içinde il belediyeler ile nüfusunu 10.000'i geçen belediyeler, meclis kararıyla; turizm, kanalizasyon, doğal gaz, yol ve aydınlatma gibi alt yapı çalışmalarını faiz almaksızın on yıla kadar geri ödemeli veya ücretsiz olarak yapabilir veya yaptırabilir, bunun karşılığında yapılan tesislere ortak olabilir; sağlık, eğitim, sosyal hizmet ve turizmi geliştirecek projelere Çevre ve Şehircilik Bakanlığının onayı le ücretsiz veya düşük bir bedelle amacı dışında kullanılmamak kaydıyla taşınmaz tahsis edebilir. Belediye ve bağlı idareler, meclis kararıyla mabetlere, eğitim kurumlarına, yurtlara, okul pansiyonlarına ve hastanelere indirim bedelle ya da ücretsiz olarak içme ve kullanma suyu verebilir.

u)Belediye, belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili görüş ve düşüncelerini tespit etmek amacıyla kamuoyu yoklaması ve araştırması yapabilir.