Page 61 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Ebû Nasr İbni Mâkûla, Kitâbü'r-Rüvât Veled-i Şefîk, Kâdı Hatenîzâde (Hasan bin
Musa)
Şehnâme-i Osmânî, Gülşenîzâde Fethullâh Ârif Zeyl-i İbni Halikân, Târih eseri
Efendi

2.4.2. Arşiv Kaynakları

Abdîzâde Hüseyin Hüsameddîn, Amasya Tarihi içerisinde pek çok arşiv malzemesi,
defter serisi ve özellikle de yerel tarih çalışmalarında kullanılabilecek vakıflarla ilgili pek çok

defter koleksiyonu kullanmıştır. Bu defterlerin isimlerini eserinin içinde zikrederek zaman
zaman sayfa sayısına kadar ayrıntılı bir biçimde kaynak belirtmiştir. Bu bölümde müellifin

eserinde belirttiği elliden fazla sayıdaki defter koleksiyonlarından belli başlılarını içeriğine
göre ortak bir başlık altında izah edilip Amasya Tarihi içerisindeki kullanımlarından

bahsedilecektir.

2.4.2. 1. Ahkâm Defterleri

Divan-ı hümayun, maliye, darphane, vb. kurumlardan padişah adına yazılan emirler ve
tembihâtlar kısaca “hüküm” olarak adlandırılmaktadır. Hüküm kelimesinin çoğulu ise “ahkâm”

91
olarak belirtilmekte olup kesin emir/karar, padişah buyruğu anlamına gelmektedir. Divan-ı
Hümayun’dan çıkan hüküm, kanunname ve nizam mahiyetinde olan kararların kaydedildiği
defterlere de “Ahkâm Defterleri” denilmektedir. Müellif bu defterlerden şehzade veya
92
valilerin, beylerbeylerinin, sancakbeylerinin yönetimde bulundukları veya tayin edildikleri
yılları tam olarak tespit edebilmek, Amasya ile ilgili gönderilmiş fermanları, isyanlar sırasında

meydana gelen olaylar ve alınan kararları belirlemek, ayrıca Amasya dışında Osmanlı

Devleti’nin merkez veya taşrasında görev yapan Amasyalıların kayıtlarına ulaşabilmek
amacıyla yararlanmıştır.

2.4.2.2. Amasya Mahkemesi Sicillâtı

Osmanlı mahkemelerinde verilen kararların ve tutulan kayıtların toplandığı defterlere

şer’iyye sicilleri denmekte olup sosyal ve yerel tarih çalışmalarında kullanılan en önemli
kaynaklardır. Kadıların devlet merkeziyle yaptıkları resmî yazışmaları, farklı tabakalardan

91 Halil Sahillioğlu, “Ahkâm Defteri”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.1, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1988, s.
551.
92 Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Başbakanlık Basımevi, 3. Baskı, İstanbul, 2010, s. 22.
58

60