Page 50 - muze

akçeye denk tutulmuştur. % 60 oranında gümüş içeren yeni kuruşlar 6 dirhem bir

çeyrek (20,0 gr.) ağırlığındaydılar. 279 Zamanla kuruşun içerdiği gümüş miktarı
düşmüştür. Bu miktar 1760 sonlarından 1808’e kadar 10 gramdan 5’e kadar inmiştir.

Hazineye ek gelir sağlamak amacıyla yapılan tağşîşler sonucunda kuruşlar 1808-
1839 yılları arasında 5, 9 gramdan 1 gramın altına düşmüştür. Cumhuriyet

döneminde de 100 kuruş 1 lira paritesine dayanan para birimi olma özelliğini
korumuş, I ve II. Dünya savaşları esnasında yaşanan enflasyonlar sebebiyle artık

kuruş günlük işlemlerde kullanılabilen bir para birimi olma özelliğini yitirmiştir. 280

Cedid Eşrefi

Eşrefi, Memluklar tarafından Mısır’da darp edilmiş ve sonrasında diğer İslâm
devletlerinde de basılıp kullanılmış olan altın sikkelerdir. Eşrefî adını Memlüklü

meliki el-Melikü’l-Eşref Barsbay tarafından darp edilmesinden ya da “el-eşref”

unvanının sikkelerde kullanılmasından dolayı aldığı varsayılmaktadır. İlk eşrefi
paranın 1408 tarihinde basıldığı bilinmektedir. 281 Osmanlılarda Mısır Eşrefîleri II.

Murad ve Fâtih Sultan Mehmed dönemlerinde kullanılmış, 1517 tarihinde Mısır’ın
Osmanlılara katılmasından sonra yazıları diğer Osmanlı sultanileriyle aynı olan;

fakat tasarımlarıyla Osmanlı sultanilerinden ayrılan altın sikkeler de eşrefi adında
kullanılmıştır. Eşrefîlerin darbı 16. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam etmiştir. 282

Memlük tarzında darp edilmiş Osmanlı Eşrefilerinin çapı klasik Osmanlı

sultanilerinden daha küçük olmuştur. Bu tip sikkelerin çaplarının küçük olmasından
dolayı üzerindeki yazıların tamamı genellikle sikke üzerine çıkmamıştır. Sikke pulu

üzerine yazıların tam basıldığı nadir örnekler de bulunmaktadır. 283 İstanbul’da
basılan ve ağırlığı tam olan eşrefîlerle Mısır’da kesilen ayarı düşük eşrefiler arasında

dirhem ve ayar farkı olduğu halde değerleri eşit tutuluyordu. İstanbul’da darp edilen
değeri yüksek eşrefilerin tüccar tarafından başka yerlere götürülmesi piyasadaki halis

altının azalmasına, ağırlıkları eksik ve ayarları bozuk olan Mısır altınlarının

çoğalmasına yol açmıştır. Bu durumu engellemek için 1695 tarihinde II. Mustafa
adına ilk defa tuğralı cedid eşrefi basılmıştır. Basılan cedid eşrefiler 300 akçeye eş

değer tutulmuştur. Padişah tuğralarının önceleri sadece gümüş sikkeler üzerine

279 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, s. 175.
280 Pamuk, “Kuruş”, C. 26, s. 459.
281 Dia, “Eşrefi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 11, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,
İstanbul 1995, s. 477.
282 Damalı, A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı, s. 76.
283 Uğurluer, Nümismatik Yazıları I, s. 57.
41