Page 32 - My FlipBook

12

kavmiyle buluştuğu, sonra da namaz için ezan okunduğu..." mealindeki hadiste mihrap

kelimesinin yüksek oda anlamında kullanıldığına işaret edilmektedir.
54
Hz. Peygamber Muhammed Mustafa (S.A.V) ve Dört halife döneminde kıble Kudüs’ten
Mekke’ye çevrildikten sonra mescidde mihrap mevcut değildi. Kıbleyi belirtmek için kıble

duvarına bir taş veya işaret konulmaktaydı. Bu nedenle gerek Medine'deki ilk cami olan

Mescidi Nebevi'de ve gerekse Basra, Kûfe ve Fustat'taki ilk camilerde hücre şeklinde mihrap
55
bulunmamaktadır.
Emevi dönemi ile birlikte yarım daire planlı niş şeklindeki mihrap, cami ve mescidlerde

görülmeye başlamıştır. Bu şekilde mimari bir elamana dönüşen mihrabın menşei hakkında

farklı birçok görüş ileri sürülmüştür. Bu görüşlerin birçoğu, İslam sanatları konusunda
araştırmalar yapan yabancı sanat tarihçileri tarafından ortaya konulmuştur. 56 Müşrikler

mihrabın kilisenin absisinden etkilenerek yapıldığını ileri sürmüşler; fakat bu iddialar

Müslüman ilim adamları tarafından kabul edilmemiş, mihrabın taklit eseri olmayıp, camide bir
saflık yer kazanmak için arzusu sebebiyle imamın kıble duvarı içerisine alınacak yarım daire

şeklindeki nişe alınmasından ileri geldiğini savunmuşlardır.
57
Mihrabın geçen süre içerisinde görünüşü ve özellikleri itibariyle, basit bir niş özelliğini

aştığı ve kendine özgü nitelikleri ile İslam dini mimarisi içerisinde ibadetle ilgili ya da simgesel
bir anlama dönüştüğü görülmektedir. 58 Mihrabın, çeşitli İslam Ülkelerinde, değişik

malzemeden, farklı niteliklerle yapıldığı, zamanla mihrabın dini yapıların iç mekânında ilk göze
çarpan elemanlardan biri haline geldiği görülmüştür. Başlangıçta sadece cemaati namaz

sırasında kıbleye yöneltmek amacıyla kullanılan mihrap, giderek şekil ve süslemesiyle yapının

iç mekânında göze çarpan bir eleman haline gelmiştir.
59
Mihrapların İslam mimarisinde görülmeye başlaması, Emevi dönemine kadar
uzanmaktadır. Mihrabın gelişiminde öncelikle Emevi dönemi mihrapları ele alınmıştır.

Ardından bunu takip eden İslam devletleri göz önünde bulundurularak Abbasi, Fatımi,

Karahanlı, Selçuklu (Büyük Selçuklu Atabekler, Zengiler, Anadolu Selçuklu) ve Anadolu'daki

54 Mehmet Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl) (Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997), 6.
55 Nusret Çam, İslamda Sanat, Resim ve Mimari (Ankara: Elektronik İletişim Ajansı, 1994), 158.
56 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 7.
57 Çam, İslamda Sanat, Resim ve Mimari, 158.
58 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 7.
59 Ömür Bakırer, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000), 1.