Page 34 - My FlipBook

14

Bağdat Halife Mansur Camii’ne (744) ait olduğu sanılan El-Haseki Camii mihrabıdır. Bu

mihrap köşelerden sütuncelerle sınırlandırılmış yarım daire planlı hücre, dilimli kavsara ve at
nalı kemerle oluşturulmuştur. Süslemeleriyle de dikkat çeken mihrabın, cephe düzeni

incelenebilen en erken tarihli mihrap olması itibariyle önemi bir kat daha artmaktadır. IX.
yüzyıl başlarında Samerra’da bulunan isimsiz mihrap, dikdörtgen çerçeveli ve dikdörtgen planlı

mihrapların gelişmesine öncülük etmiştir. Ukhaytır Sarayı (778) mescid mihrabı da dikdörtgen
planlı hücre ve yarım kubbe kavsaradan meydana gelerek, kavsarası kademeli sivri kemerle

kuşatılmıştır. Cevzak’ül-Hakani Sarayı (836) mescid mihrabı, köselerden kademeli ikiser

sütunce ile sınırlandırılmış dikdörtgen planlı, yine aynı şekilde Samerra Ulu Camii (848-860)
mihrabı da dikdörtgen planlı bir hücreye sahiptir. Plan özellikleri bakımından dikdörtgen planlı

ve çift nişli gruba giren Samerra Ebu Dulef Camii (860-861) mihrabı, temel seviyesinden
itibaren yıkılmış olduğundan cephe düzeni belli değildir. Köşelerden çifte sütuncelerle

sınırlandırılmış dikdörtgen planlı hücre, kademelenme ve profillenme yapan bordür ve
silmelerle dışa doğru genişleyen bir açıklık şekline dönüşmüştür. Benzer özellikleri taşıyan
66
örnekler ise Nayin Mescidi Cuma (960) ve Nayrız Mescidi Cuma (973)’larıdır. Kayrevan Seydi

Ukba Camii (862) mihrabı, at nalı planlıdır. Sus Ulu Camii (850-851), Tunus Ulu Camii (862-
863) ve Kayrevan Muhammed İbni Harun Camii (866) mihrapları da at nalı kemerli, köşelerden

sütuncelerle sınırlandırılmış at nalı hücre ve yarım küre kavsara olarak gerçekleştirilmiştir.

Aynı özelliklere sahip at nalı kemerli mihraplar Magrib ülkelerinde daha sonraki dönemlerde
de devam etmiş ve geleneksel bir mihrap tipini oluşturmuştur.
67
Fatimi dönemi mihrapları at nalı planlı niş, yarım kubbe kavsara ve cepheden at nalı

kemerli şekilde gerçekleştirilmiştir ve magrib etkisi dikkati çekmektedir. Dikdörtgen çerçeve,

yarım daire planlı niş, yarım kubbe kavsara, sivri kemer ve köşelerinde sütunceler ile Tolunoğlu
Camii’nin esas mihrabında bu etkiyi görmek mümkündür. Kahire El–Ezher Camii (972) esas

mihrabı, at nalı planlı nişi, iki yandan sütuncelerle sınırlandırılmış, yarım küre kavsarayı
kuşatan iki kademeli at nalı kemer hafif sivriltilmiştir. Dıştaki kemer, sütunceler üzerinden

başlamaktadır, diğeri zemine kadar devam etmektedir. Tolunoğlu Camii esas mihrabında

görülen özellikler El-Cuyusi Camii, Seyide Atika Türbesi, İkvat Yusuf Türbesi, Seyyide Mefise
68
Türbesi mihraplarında da göze çarpmaktadır. Fatimi dönemi mihraplarında alçı ve ahşap
malzemenin kullanıdığı dikkati çekmektedir. Alçı ve ahşaptan yapılmış mihraplarda yoğun

66 Bakırer, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, 17.
67 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 12.
68 Bakırer, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, 12.