Page 36 - My FlipBook

16

mukarnas kavsaralı nişlerden oluşan sade örneklerdir. Bazılarında kalem işi süslemeler

görülmektedir.
70
XII. yüzyılın ikinci yarısından XIV. yüzyılın sonuna kadar Anadolu’da dikdörtgen
çerçeveli, kemersiz veya basık sivri kemerli, mukarnas kavsaralı, köşeleri sütunceli, dikdörtgen,

çokgen ya da çift nişli bir mihrap seması uygulanmıştır. Çoğunluğu kesme taş ve çini mozaik,

çok azı da alçı malzeme ile yapılmıştır. XIII. yüzyılın başına kadar oymalar yüzeysel ve
geometrik iken geç tarihli mihraplarda bitkisel süslemelerin katılımıyla mihrap süslemeleri

zenginleşmiş, yüksek kabartma tekniği ile yapılmıştır. XIII. yüzyıl sonlarında kesme taş
mihraplarda geometrik ve bitkisel süsleme ile yazı bir arada kullanılmaya başlanmıştır.

Diyarbakır Kale Camii’nin taşıyıcı ayaklarından ikisi üzerine oyulan mihraplar Anadolu’daki

erken örneklerdendir. XII. yüzyılın ikincin yarısına tarihlenen bu Artuklu yapısında girişin
sağında yer alan mihrap yarım daire planlı bir niş ve kavsaraya sahiptir. Yine Artuklulara ait

Harput Ulu Camii’nin esas mihrabı da buna benzer plandadır ve son cemaat yerinde ikinci bir
mihrap bulunmaktadır. Artuklulardan günümüze ulaşan en önemli kesme taş mihrap Kızıltepe

Ulu Camii’ne aittir. Yedi iri dilimin bölümlendiği abidevi bir kemer ve istiridye kabuğu
formunda yivlendirilen kavsarayla biçimlendirilmiş geometrik ve bitkisel motiflerle süslü yazı

şeritlerinden oluşmaktadır. XIII. yüzyıla tarihlenen Silvan Ulu Cami’nin mihraplarından ilki

yarım daire planlı, mukarnas kavsaralıdır. Diğer mihrabın kavsara ve nişin alt kısmı birbirinden
ayrılmamış, nişin içi tamamen dikey beş oluk silme tarafından yivlendirilmiştir. Erzurum Ulu
71
Cami ile Kale Mescidi Saltuklu dönemine ait örneklerdir. Erzurum Ulu Cami (1179)' nde ilk
yapılış dönemine ait iki mihrap bulunmaktadır. Bunlardan biri, kıble duvarı ortasında ve giriş

ekseninde yer almaktadır. Dikdörtgen çerçeveli, farklı dört bordürle oluşturulmuş, sütuncelerle

sınırlandırılmıştır. Üç kenarlı yarım çokgen planlı mihrap nişi, üç sıra mukarnaslı kavsaraya
sahiptir. Düzgün kesme taşla kaplı mihrap, bordürde yer alan sekizgenlerden gelişen geometrik

geçme kompozisyonuyla süslenmiştir. Camideki ikinci mihrap ise batı kanadında yer
almaktadır. Çerçeveyi ince bir silme teşkil etmektedir. Beş kenarlı, yarım çokgen planlı niş,

dört sıra mukarnaslı kavsarayla sonlanmaktadır. Mukarnaslı kavsara ve mihrap nişi, zemine

kadar inen geniş yüzeyli köşeliklerin ortasına yerleştirilmiştir. Erzurum Kale Mescidi' nde
72
(XII. yy. sonu) de iki mihrap bulunmaktadır. Biri kıble duvarının ortasında kaleyi destekleyen

yarım silindirik payandanın içerisinde derin ve geniş bir niş şeklindedir. Dikdörtgen görünüşlü,

70 Erzincan, “Mihrap”, 30/33.
71 Erzincan, “Mihrap”, 30/34.
72 Bakırer, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, 29.