Page 33 - My FlipBook

13

Beylikler Devri mihraplarının da tarihi gelişimi izlenmiştir. Bunların dışında, çeşitli İslam

coğrafyalarında değişik devletler ortaya çıkmış ve bunlar mimaride kendilerine özgü bir
yapılanma içerisine girmişlerdir. Bu aşamada mihraplar, malzeme, cephe düzeni, plan ve

süsleme bakımından üzerinde bulundukları coğrafyanın etkisini taşımışlardır.
60
Emeviler döneminde mihrapların, yarım daire veya at nalı planlı niş şeklinde

gerçekleştirildiği görülmektedir. Yarım daire planlı niş şeklindeki ilk mihrap Medine Camii'nde
uygulanmıştır. Bu mihrap tipi Halife I. Velid zamanında, (707-709) yılları arasında Vali Ömer

b. Abdülaziz tarafından caminin genişletilmesi sırasında gerçekleştirilmiştir. Aynı şekildeki
mihraplar daha sonra Fustat'daki Amr Camii'nde (710-712) ve Sam'daki Emeviye Camii'nde

(706-715) görülmüştür. Her üç camiin de bu mihrapları günümüze gelmemiştir ve haklarında

ancak tarihi kaynaklardan bilgi edinilebilmektedir. Basra Ömer Camii (745-746) mihrabının
61
en önemli özelliği yarım daire planlı olup, günümüze gelen en erken mihrap olmasıdır. Aynı

şekilde Kasrul Hayru's-Sarkî, Hırbetû'l-Mefcer (724-743) , Mişatta (740) ve Kasru't-Tuba
62
saraylarında da yarım daire planlı mihrap hücreleri bulunmaktadır. Bu mihrapların temelleri

mevcut olduğundan planları belirlenebilmektedir. Ürdün'ün güneyinde bulunan Ummu'l-
63
Velid, Hane'z-Zebib ve Kuseyru'l-Hallabad camilerinde mihrap nişleri at nalı planlı olarak

uygulanmıştır. Her üç mihrap da cami kıble duvarının dış yüzünde nişin planını aksettiren at

nalı planlı taşıntılar yapmaktadır. Genelde VIII. yüzyılın ilk yarısından kalma Emevi
mihraplarının birçoğunda cephe düzeninin; yani kemer, kavsara ve sütuncelerin nasıl

şekillendiği hakkında kesin bir bilgi yokrur. Sadece Kasru'l Hayru's-Sarki'de mihrabın, yarım
küre kavsaralı ve iki yandan sütuncelerle sınırlandırılmış hücreden oluştuğu böylece cepheden

mihrabın ilk defa sütuncelerle sınırlandırıldığı ve yarım küre kavsarayla nihayetlendiği dikkati

64
çekmektedir.
Abbasiler Dönemi’nde mihraplarda ileri düzeyde gelişmeler yaşanmış, mihrapların gerek
planlarına, gerekse cephe düzenlerine yeni unsurlar eklenmiştir. Asıl değişiklik, mihrapların

basit bir hücre olmaktan çıkıp; çerçeve, hücre, kavsara, köşelik, kitabelik ve sütunce gibi

elemanlara yer verilmesiyle olmuştur. Özellikle dikdörtgen planlı hücreler ilk defa bu dönemde
uygulanmıştır. Abbasi dönemindeki ilk mihrap, günümüzde Bağdat müzesinde bulunan ve
65

60 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 8.
61 Bakırer, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, 6.
62 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 9.
63 Bakırer, XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, 7.
64 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 10.
65 Top, Erken Dönem Osmanlı Mihrapları (XIV-XV. yüzyıl), 10.